Kwestia możliwości dowodzenia faktów w procesie cywilnym w oparciu o dowód z nagrania rozmowy /zapis foniczny lub zapis wizualny/ budzi kontrowersje w praktyce orzeczniczej. Problemy dotyczą zarówno kwestii teoretycznych tj. dopuszczalności przeprowadzenia przedmiotowego dowodu w kontekście przepisu art. 49 Konstytucji RP oraz przepisu art. 267 kk z jednej strony, a także dążenia do wydania sprawiedliwego wyroku z drugiej, jak również kwestii praktycznych tzn. oceny dowodu nagrania rozmowy z punktu widzenia wiarygodności – manipulacja techniczna nagraniem czy też manipulacja intelektualna.
Obydwa problemy były już przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. Argumentacja zawarta w uzasadnieniach wyroku z dnia 13 listopada 2002 r. sygn. akt I CKN 1150/00 , wyroku z dnia 25 kwietnia 2003 r. sygn. akt IV CKN 94/01 oraz wyroku z dnia 22 kwietnia 2016 r. sygn. akt II CSK 478/15 pozwala na sformułowanie kilku podstawowych zasad dotyczących analizowanej tematyki.
Przede wszystkim należy dokonać weryfikacji nagrania z punktu widzenia przepisu art. 267 kk. Niedopuszczalnym byłoby przeprowadzenie dowodu z nagrania, którego uzyskanie wiązało się z popełnieniem przestępstwa. Stanowiłoby to naruszenie konstytucyjnie chronionych wartości takich jak prawo do prywatności oraz tajemnicy komunikowania się. Z drugiej strony Sąd Najwyższy wskazuje na konieczność ochrony także innych wartości konstytucyjnych, takich jak prawo strony do sprawiedliwego procesu.
Konsekwentnie dowodem może być nagranie rozmowy uzyskane legalnie – za takie uważa się zapis rozmowy, w której uczestniczy nagrywający, o ile uzyskanie tegoż nagrania nie stanowiło istotnego naruszenia zasad współżycia społecznego.
Sąd Najwyższy analizował także kwestię znaczenia zgody osoby nagrywanej na nagranie rozmowy. W ocenie Sądu Najwyższego zgoda osoby nagrywanej pozwala na uznanie, iż nagranie zostało uzyskane legalnie.
Niezależnie od kwestii teoretycznych związanych z wątpliwościami co do dopuszczalności dowodu z nagrania rozmowy ze względu na konieczność ochrony podstawowych wartości konstytucyjnych, w orzecznictwie zwraca się także uwagę na aspekt praktyczny tj. ocenę wartości tego dowodu przy uwzględnieniu możliwości manipulacji intelektualnej – sterowania przebiegiem rozmowy, sugerowania odpowiedzi jak i manipulacji technicznej – w szczególności przedstawienie części wypowiedzi.
Podsumowując – dowód z nagrania rozmowy może zostać dopuszczony w procesie cywilnym, jednakże jego przeprowadzenie wiąże się z koniecznością rozstrzygnięcia szeregu kwestii dodatkowych i pogłębioną argumentacją na rzecz jednej wartości oraz decyzją czy w konkretnej sprawie dać prymat prawu do prywatności czy też prawu do sprawiedliwego procesu.
Sąd Najwyższy zwrócił także uwagę, że decyzja w tej mierze poddana jest zarówno kontroli instancyjnej, jak i kontroli kasacyjnej w ramach zarzutu naruszenia przepisu art. 227 kpc w związku z art. 232 kpc – przez podważanie prawidłowości ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia w wyniku pominięcia istotnych dowodów.
Mariusz Sawicki
Radca Prawny