Kwestią sporną, która bardzo często wysuwa się na pierwsze miejsce w sprawach rozwodowych jest kwestia winy małżonka w rozkładzie pożycia. Zgodnie z treścią przepisu art. 57 k.r.o. Sąd orzekając rozwód może odstąpić od orzekania o winie jedynie w sytuacji zgodnego żądania małżonków w tym przedmiocie. Prowadzenie procesu rozwodowego ukierunkowane na ustalenie winy małżonka wiąże się z koniecznością rozszerzenia zakresu postępowania dowodowego, co skutkuje najczęściej wydłużeniem samego procesu.
Wina małżonka w rozumieniu przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
Wskazany wyżej przepis Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wprawdzie posługuje się pojęciem winy, ale pojęcia tego nie definiuje. W tym zakresie odwołuje się on do regulacji zawartych w Kodeksie cywilnym. Wina odnosi się do sfery zjawisk psychicznych sprawcy stąd określana jest jako znamię podmiotowe czynu. Najpowszechniej przez zawinioną rozumie się naganną decyzję człowieka odnoszącą się do podjętego przez niego bezprawnego czynu. Sprawcy bezprawnego czynu stawiany jest zarzut nieprawidłowej decyzji /zachowania/ w konkretnej sytuacji. Dokonując oceny winy bierze się pod uwagę dwie płaszczyzny – przewidywanie i wolę. Tym samym o winie można mówić tylko wtedy, gdy sprawca jest dojrzały psychicznie i działa z należytym rozeznaniem. Klasycznie dokonuje się podziału winy na umyślną i nieumyślną. Ujmując tę kwestię syntetycznie – z winą umyślną mamy do czynienia wówczas, gdy sprawca chce lub godzi się na wystąpienie nagannego skutku, zaś wina nieumyślna ma miejsce wtedy, gdy sprawca przewiduje negatywny skutek, ale bezpodstawnie uważa, że on nie nastąpi albo nie przewiduje negatywnych następstw, przy czym powinien był je przewidzieć. W prawie rodzinnym mamy do czynienia zarówno z winą umyślną, jak i nieumyślną. Możliwym jest, że stopień i rodzaj nagannego zachowania małżonka spowoduje iż, Sąd rodzinny orzekający w sprawie rozwodowej zawiadomi organy ścigania o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Wydaje się także, iż takie działanie Sąd podejmie nawet, gdy ze względu na zgodny wniosek małżonków odstąpi od orzekania o winie.
Wina małżonka w rozkładzie pożycia małżeńskiego
Orzekając w przedmiocie winy Sąd powinien ustalić czy występuje sprzeczność zachowania się albo postępowania małżonka z normami prawnymi lub zasadami współżycia społecznego, określającymi obowiązki małżonków, a sprzeczności tej towarzyszy umyślność lub niedbalstwo tego małżonka. Co więcej między takim zachowaniem/ postępowaniem małżonka a powstaniem rozkładu pożycia małżeńskiego zachodzi związek przyczynowy. W orzecznictwie sądowym wielokrotnie podkreślano, iż nie każde naruszenie obowiązków małżeńskich przesądzać będzie o winie danego małżonka lecz tylko takie, które miało wpływ na spowodowanie lub utrwalenie rozkładu pożycia małżeńskiego /wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 marca 2010 r. sygn. akt I ACa 35/10/.
Mariusz Sawicki
Radca prawny